[blok]Zbroja samurajska była używana w Japonii właściwie do końca XIX w. W przeciwieństwie do zbroi europejskiej nie była ubraniem z żelaza, lecz systemem zasłon, składających się w fenomen, nie występujący poza krajem kwitnącej wiśni. Wyrażała ona ducha japońskich wojowników, będąc częścią rytuału jakim dla nich była wojna. Zbroje samurajskie dzielimy na bojowe (cięższe, bardziej ubogie w formy zdobnicze) oraz ceremonialne (lżejsze, wyrafinowanie zdobione).
Głównym elementem konstrukcyjnym tego pancerza był kirys – do-yoroi, składający się generalnie z kilku płyt skórzanych lub metalowych. Naramienniki – sode, miały kształt prostokąta o długości między 15-30 cm. Wewnętrzną część ręki osłaniały naręczniki ko-ate, czyli jedwabny rękaw, podwatowany grubą bawełną, pokryty najczęściej kolczą plecionką, wzmacnianą przez żelazne płytki. Dalszą cześć ręki chroniły karwasze – tesu-gai. Na japoński kirys składały się również traszki – kusari-zuri, zabezpieczające lędźwie. Odznaczały się dużą elastycznością, łączyły się z napierśnikiem jedwabnymi taśmami, a ich liczba (zwykle dwie przednie i dwie tylnie lub tylko dwie przednie) i wielkość była uzależniona od okresu, podczas którego były używane. Elementem składowym związanym z traszkami były nabioderniki – hai-date. Pojawiły się dośc późno jako fartuch zawiązywany dookoła pasa pod kirysem. Górne ich elementy wykonywano z grubego płótna lub skóry, natomiast dolną część osłaniającą uda i kolana pokrywano metalową plecionką. Przedudzie było chronione przez nagolenniki – sune-ate. Używano także trzewików zwanych ke-gut-su, wykonanych z niedźwiedziej skóry, które w późniejszych czasach zostały zastąpione sandałami plecionymi ze słomy. Ważnym elementem pancerza był hełm, będący symbolem pozycji społecznej samurajów. Składał się z dzwonu - haci, do którego były przyczepione pozostałe części: daszek chroniący czoło, nauszniki oraz nakarczek mający osłonić nie tylko kark, ale również szyję. Do hełmu prawie zawsze zakładano maski.
Pod zbroją, w czasach najdawniejszych, wojownicy nosili swoje codzienne ubrania: kaftan-kimono przewiązane pasem zwanym obi i bufiaste spodnie hakama z podwiązkami poniżej kolan. We wczesnym średniowieczu stosowano jedwabny strój dworski. Dopiero w około roku 1333 wykrztałcił się specjalny ubiór nazwany yoroi-hitatare: krótkie kimono, ozdobione na piersi, z jedwabnymi pomponami oraz podobnie dekorowane spodnie.
Elementy każdej zbroi pokrywano laką, trwałym, odpornym i zapobiegającym korozji tworzywem. Głównym składnikiem tej substancji jest sok z drzewa lakowego, o kolorze ciemno brązowym, dlatego materiał ten barwiono zwykle na czarno. Co ciekawe wilgoć sprzyjała schnięciu i twardnieniu materiału, co tłumaczy tak powszechne jego zastosowanie w warunkach podtropikalnego klimatu Japonii.
W japońskich kurhanach z IV i V wieku naszej ery znaleziono hełmy i zbroje sporządzone z poziomo ustawionych pasów, zwane tanko. Rozwinęły się one z wcześniejszych pancerzy skórzanych, których istnienie potwierdzają zabytki sztuki, zwłaszcza ceramiczne figury rycerzy. Pasy żelazne łączono nitami lub wiązano rzemykami, jak zbroje legionistów rzymskich. Dzwon hełmu wzmocniony był rodzajem żelaznego grzebienia, u szczytu posiadał pióropusz z bażancich piór. Kirys otwierał się z przodu, z prawego boku lub z obu boków, a jego poszczególne elementy były łączone zawiasami. Przedramiona były osłonięte rodzajem karwasza z płyty wykutej w rurę, zwieńczonym płytkowym pokryciem na wierzchu dłoni. Do zbroi doczepiona była dzwonowata spódniczka.
Pod wpływem Chin w ciągu V i VI wieku przyjął się w Japonii pancerz z podłużnych, pionowo ustawionych płytek – lamelek, krótko zwaną zbroją lamelkową, po japońsku keiko. W ogólnych zarysach była zbliżona do swojej poprzedniczki tanko. Zaczęto stosować hełmy o zaokrąglonym dzwonie. Zbudowane były z płyt ustawionych pionowo, u góry ujętych lekko wypukłą płytą ciemieniową. Posiadały szeroki nakarczek z otworem na pióropusz lub pęk włosów. Kirys keiko miał formę otwartego z przodu kaftana bez rękawów, ze spódniczką sięgającą do połowy uda. Oba opisane pancerze był pokrywane czarną laką jeszcze przed związaniem, odznaczały się więc dużą elastycznością. Niektóre elementy dodatkowo złocono.
Między rokiem 858, a 1185 ze zbroi keiko wykształciła się klasyczna zbroja japońska również o konstrukcji lamelkowej. Zastosowano na niej technikę polegającą na pokrywaniu laką już połączonych części. Zamiast wiązać płytki pancerza paskami skóry zaczęto używać sznurków plecionych z nici jedwabnych, ponieważ mokra skóra szybko twardniała. Wykształciły się dwie odmiany tej klasycznej zbroi: konna i piesza.
Pierwotnie samurajowie byli konnymi łucznikami, a więc pod tym kątem konstruowano dla nich pancerze, zwane zbrojami wielkimi, o-yoroi lub yoroi. Napierśnik miał kształt kubiczny i składał się z dwóch zasadniczych części: osłony przodu, lewego boku i pleców oraz z osłony prawego boku, umocowanej za pomocą sznura. Górne części kirysu były wykonane z solidnych płyt pokrytych skórą i jedwabiem, części dolne z lamelek wiązanych ze sobą, tworzyły rodzaj kanciastej spódnicy. Dzwon hełmu sporządzano z wielu płytek ustawionych pionowo i zbiegających się ku górze, złączonych nitami, które miały wysokie, widoczne główki. Na szczycie dzwonu otwór na kok włosów wojownika był otoczony ornamentem ze złoconej miedzi. Napierśniki żołnierzy pieszych były znacznie mniej okazałe. Nazywano je do-maru Przybierały formę ściśle dopasowanego do korpusu kaftana, całkowicie sporządzone z lamelek. Kirys ten sznurowano po prawej stronie. Pancerze oficerów piechoty mogły być równie okazałe jak yoroi. Te dwa rodzaje zbroi były używane do roku 1333. Jedyne zmiany jakie w nich zachodziły były natury czysto dekoracyjnej.
Od drugiej połowy XIV w. do roku 1573 zmieniały się formy hełmów. Zanikły charakterystyczne główki nitów. Zamiast tego krawędzie płytek odgięte pod kątem prostym, tworząc powierzchnie żebrową. Otwór u szczytu stawał się jednie elementem dekoracyjnym, nie przeciągano przez niego już włosów. Nakarczek przybrał potężne rozmiary. W wieku XVI stała się bardzo popularna plecionka kolcza. Od tego wieku zaczęła rozwijać się samurajska technika piesza, więc pancerz yoroi zaczął odgrywać rolę dekoracyjną. Ozdabiano ją złotem, motywami zwierzęcymi i roślinnymi, oblekano drogocennymi brokatami.
W tym samym czasie wykształcił się nowy wariant zbroi lamelkowej. Skonstruowana była ze ścisłą symetrią, zapinana na środku pleców (a więc przy wkładaniu i rozbieraniu wymagała pomocy). Ta zbroja przeznaczona pierwotnie dla zwykłych żołnierzy, uzupełniona hełmem i naramiennikami oraz innymi osłonami przekształciła się w zbroje samurajską haramaki. Próbowano zasłonić tylnie wiązanie płytką, lecz odrzucono ją nazywając „płytą tchórzowską”.
W drugiej połowie XV wieku pancerze do-maru oraz harmaki wykonywano z surowej utwardzanej skóry lub pełnych płyt żelaznych. Cztery części kirysu (przód, tył i oba boki) łączono teraz osobnymi zawiasami aby ułatwić jego nakładanie.
Dalszy wpływ na rozwój pancerza miało wprowadzenie muszkietów lontowych i pojawienie się na wyspach Portugalczyków w latach 1542-1543. Płatnerze musieli wzmacnia płyty aby stały się bardziej kuloodporne. Zbroje robiono z żelaza licowanego twardą stalą, a dla zbadania wytrzymałości dokonywano próby strzału. Hełmy wykonywano z wielkiej liczby płytek (od 8 do 72), które były zazwyczaj skuwane. W późniejszych latach znowu zaczęto stosować hełmy najeżone nitami.
Jednym z ostatnich rodzajów pancerza w kraju kwitnącej wiśni był gusoku. Zaczął on powstawać pod koniec XVI w. O jego kształcie i stylu decydowały przede wszystkim zbroje sprowadzone do Japonii przez Europejczyków, długie okresy pokoju powodujące powstawanie zbroi dekoracyjnych i paradnych oraz nawroty do średniowiecznych form zdobień. Naśladowano typy pancerzy ze wcześniejszych epok, lecz nigdy nie osiągnęły one poziomu pierwowzorów. Głównym elementem nadal pozostały żelazne płytki pokryte laką, choć stosowano kirysy z pełnych płyt, czasami nawet adaptując zbroje europejskie.
Po zorganizowaniu przez cesarza Meidżi stałej armii w roku 1868, japońskie uzbrojenie ochronne wyszło z użycia i rozpoczęło swój żywot świątynny, kolekcjonerski i muzealny.

Na podstawie:
„Broń wschodnia” Zdzisław Żygulski jun.
„1000 słów o broni białej i uzbrojeniu ochronnym: Włodzimierz Kwaśniewicz[/blok]

Autor: 1572