[blok]Czyżby runu były naprawę alfabetem bogów? Czy tylko są zbiorem piktogramów, za pomocą, których Germanie zapisywali lakoniczne informacje na twardych materiałach? Pochodzeniem i znaczeniem runów zajmuje się równolegle kilka dziedzin nauki. Runy jako boski dar miały także kilka swoich tajemnych odmian, których do dziś nie udało się rozszyfrować.

Runy to znaki alfabetu pogańskiej Skandynawii.
Już w języku staroislandzkim słowo runār oznaczało tajemnice. Język norweski tłumaczy runy jako znaki magiczne a czasownik ă rune jako czarować, uprawiać magię. W Szwecji były nazywane runinskrifter.
Samo słowo runa (run) - oznacza nie tylko literę runiczną, ale przede wszystkim "tajemnicę, wiedzę magiczną". Słowo to kojarzy się również ze staroniemieckim runa lub runen (szeptać), staroangielskim reonian (mruczeć), staroirlandzkim run (tajemnica), staroangielskim runian (mówić cicho), albo liczbą mnogą irlandzkiego słowa runar (sekrety).
Tajemnicze kamienie, w których wyryto magiczne znaki, budzą zdziwienie turystów i zainteresowanie uczonych. Runy to prawdziwy magiczny alfabet. Historia pisma runicznego pełna jest magii i piękna. Według skandynawskich wierzeń to jeden z najważniejszych prezentów, jakie dał ludziom wielki bóg Odyn.
Odyn władał ludźmi, bogami i duszami poległych w boju wojowników. Kochał poezję i pragnął mądrości. Serce boga drążył jednak nieustanny głód wiedzy. Pewnego dnia udał się pod korzenie Świętego Drzewa Yggdrasil, które utrzymywało świat w jedności. Tam postanowił poświęcić samego siebie dla wiedzy i powiesił się na najniższym z konarów. Świat ogarnęła ciemność, a dusza Odyna krążyła niespokojnie wokół konarów. Po dziewięciu dniach i nocach Odyn ożył. Nie był jednak usatysfakcjonowany tym zwycięstwem. Chwycił swą Świętą Włócznię i przebił swój bok. Wtedy zobaczył głowę mędrca - olbrzyma Mimira. W zamian za wiedzę Mimir zażądał jednak oka Odyna. Bóg bez wahania wyłupił sobie oko. W zamian otrzymał pozwolenie na napicie się wody ze świętego źródła. Gdy to zrobił, ujrzał przed sobą runy, co znaczyło, iż "ze słów mógł czynić Słowa, a z czynów Czyny". Najpotężniejsze zaklęcia magiczne okazały się ukryte pod runami. Odgadując ich sens, Odyn stał się władcą rytych znaków mocy. Wyrył je wszystkie na kijach magicznych, następnie zeskrobał je dobrze naostrzonym nożem na drobne wiórki, które zmieszał z miodem i dał do wypicia ludziom, przekazując im w ten sposób magiczne znaki. Odyn pouczał, że z run należy korzystać we wszystkich życiowych okolicznościach, gdyż są one przewodnikiem i służą pomocą.

Do czego służyły runy?
Runy pomagały poznać przyszłości, odpędzić demony i wrogów, obłaskawić siły natury czy zapewnić dobry los. Zapobiegały i leczyły choroby. Pismo runiczne służyło także do zapisywania tekstów poetyckich. Wierzono, że znaki runiczne działają przez treść kryjącą się za każdym z nich, przez określony ich dobór i układ, a także przez magiczną moc całego alfabetu.
Runy kuto w kamieniu lub wycinano w drewnie, ozdabiano nimi broń, naczynia, różnorodne przedmioty codziennego użytku, zapisywano przy ich pomocy zaklęcia nad drzwiami domów i na dziobach okrętów. Magiczne zaklęcia miały odstraszać wrogów i przyciągać powodzenie, szczęście i miłość.
Pismo runiczne zdobiło włócznie Odyna, były na zębach ośmionogiego konia Sleipnira, pojawiały się na mieczu Freya- boga miłości i urodzaju. Były również na paznokciach Norm, bogiń przeznaczenia.

Runy i magia.
Wszystkie przedmioty z wyrytymi znakami stawały się magiczne. Tak powstały talizmany i cały szereg mieczy. Jednym z przykładów, gdzie magiczne przedmioty odgrywają wielką rolę może być ,,Saga o Egilu”, która opowiada historię dziewczyny, która nieodpowiednio wyryła zaklęcie miłosne, ściągając na siebie nieszczęście. Tytułowy bohater, wojownik i skald Egil, samodzielnie uczy się stawiać runy. Kiedy podano mu zatrute piwo, przeciął skórę ręki, nakreślił znak własną krwią co sprawiło że róg się rozpad. Takie i podobne historie wikingów umacniały wiarę w potęgę runów.

Jak tworzono runy?
Okazuje się, że runy nie miały służyć pisaniu, w obecnym znaczeniu tego słowa - najstarsze, znane ludom germańskim formy czytania i pisania obejmowały ryte, a nie tworzone za pomocą barwnika litery. Runy, przeznaczone były głównie do wycinania w drewnie, które było łatwo dostępne, dlatego kształty liter w najwcześniejszej fazie unikały krzywizn, które były trudne do wycięcia w tak włóknistym materiale. Litery składały się z pionowo prowadzonych cięć oraz cięć ukośnych. Unikano nacięć pionowych, które łatwo można było pomylić z włóknami drewna i byłyby trudne do rozróżnienia. Taka metoda komunikowania się czy zapisywania run była prosta, tania i wygodna. Większość Germanów nosiła przy sobie noże. Kawałek drewna można było znaleźć wszędzie. Długość runicznej wiadomości była zwykle ograniczona, ciężko było o odpowiednio duże - nadające się do rycia bardzo długich tekstów kawałki drewna. Do przesyłania informacji małe kawałki drewna z wyrytymi runami były idealne. Jeżeli popełniło się błąd w "pisaniu" można było w prosty sposób zestrugać błędną literę i wyryć ją jeszcze raz. A kiedy wiadomość została przekazana, można było taką deszczułkę po prostu spalić. Runy ryto także w kamieniu..
Inskrypcje runiczne zapisywane były na drewnianych tabliczkach, bądź obrobionych czterościennie patykach zwanych runakefli, a także na przedmiotach metalowych. Pod koniec V wieku pojawiają się napisy ryte w kamieniu. Tzw. kamienie runiczne odnaleźć można także w Polsce.
Wytworzenie runów było bardzo pracochłonne, gdyż nigdy nie wynaleziono odpowiedniego nośnika do ich stawiania. Być może dlatego tylko jeden poemat skaldyczny został spisany pismem runicznym. Kamień, który posłużył jako materiał pisarski, stoi w Östergotaland (Szwecja). Natomiast najdłuższą inskrypcją, liczącą aż 200 znaków odnaleziono w Eggujm (Norwegia). Pomimo swej lakoniczność runy przekazują nam cenne informacje o życiu w Skandynawii. Kamienie sporządzono by upamiętnić czyjąś śmierć, niepowodzenie wyprawy, zwycięską bitwę, spotkanie dwóch przyjaciół, pasowanie na wojownika. Runinskrifter porozrzucane na dużej powierzchni układały się w ,,seriale”. I tak 30 kamieni w szwedzkim Upplandzie upamiętniają feralna wyprawę wikinga Yngwara. Treść innych runów nie odbiega od dzisiejszych podpisów młodzieży. Na drewnianej poręczy balkonu w świątyni Hagia Sophia (Istambuł) można znaleźć wyryty napis Halvdan a następnie nieznane runy. Domyślić się można że to napis Halvdan tu był. Kamienie runiczne można było znaleźć w całej Skandynawii i Irlandii oraz na wyspie Man. Występowały na magicznych mieczach, burtach statków, okuciach klamrach i przedmiotach codziennego użytku.

Gdzie i kiedy wynaleziono runy
Dokładnie nie wiadomo. Podobieństwo do liter łacińskiego alfabetu kazało dawniej wnioskować uczonym, że pismo pojawiło się wśród ludów germańskich zamieszkujących w - lub pobliżu - Imperium Rzymskiego, co prowadziło do wniosku, że runy były adaptacją bardziej prestiżowego alfabetu, na potrzeby "barbarzyńców". Wczesne obiekty runiczne odnaleziono w Europie, w Pietroassa w Rumunii, Dahmsdorf w środkowych Niemczech i w Kowlu na Ukrainie - co sugerować może, że zostały wynalezione w tym rejonie, na pograniczu Dunaju lub za Wisłą, prawdopodobnie przez Gotów. Niedawno jednak, wpływowy duński uczony, Erik Moltke, argumentował, że runy są autorstwa jednego z germańskich plemion zamieszkujących Danię, prawdopodobnie w południowej Jutlandii. Mimo wszystko, sprawa nadal pozostaje niewyjaśniona.

Alfabet runiczny
Znanych jest kilka runicznych alfabetów. Na Wyspach Brytyjskich wykorzystuje się alfabet składający się z 33 liter, na ziemiach niemieckich z 24, a w Islandii z zaledwie 16. W celach dywinacyjnych wykorzystuje się klasyczny futhark germański, w którym mamy 24 runy i jedną pustą, zwaną runą Odyna lub runą wyrd. Do celów magicznych pierwsza litera futharku (fehu) przenoszona jest na koniec i taki alfabet nazywany jest futharkiem.
Najstarszy alfabet runiczny składa się z 24 znaków. Od pierwszych sześciu liter został on nazwany futharkiem. No właśnie, 24, a nie jak można spotkać w literaturze - 25. Ten dodatkowy znak, zwany runą wyrd, został dodany podobno dopiero w latach 60-70. Choć omawiam tutaj również tę 25 runę - sugerowałabym, aby jednak z niej zrezygnować przy tworzeniu własnych run
Pismo runiczne występuje w dwóch podstawowych odmianach: starszej (od ~ II w. do VI/VII) i młodszej (VIII - XII w.). Ciąg run zwany jest futharkiem, analogicznie do nazwy alfabet. Słowo futhark wywodzi się od nazw sześciu pierwszych run.
Runów duńskich używało się do sporządzania kamiennych inskrypcji o charakterze oficjalnym, natomiast runy szwedzko- norweskie, które były prostsze, stosowano do bardziej codziennych celów.
Można by sądzić, że runy popularne w III – VIII w. Zniknęły z użycia po wprowadzeniu chrześcijaństwa i języka łacińskiego. Nic bardziej mylnego. Jeszcze przez kilka stuleci sporadycznie je stosowano. W miarę jednak jak ginęła pamięć o ich powszechnym zastosowaniu stały się symbolami magii, a osoby używające ich – magami, druidami.

Podział alfabetu runicznego
Klasyczny futhark,czyli alfabet runiczny, dzieli się na trzy ósemki, tak zwane Atty, z których każda poświecona jest temu bóstwu, którego imieniu odpowiada litera zaczynająca daną ósemkę.
W literaturze spotyka się jednak omówienie 25 run. Ta dodatkowa runa pojawiła się w futharku prawdopodobnie dopiero w latach siedemdziesiątych, została najprawdopodobniej dodana przez Ralpha Bluma, który na podstawie tradycyjnego futharku stworzył własny system runiczny, nie będący już jednak tym samym futharkiem, ponieważ zaczynał się na runie mannaz,a kończył właśnie na runie Odyna, zwanej także runą wyrd. Niektóry powiadają, że stosowanie jej może powodować konflikt z bardzo silnym egregorem runicznym.
Ósemka Freya –fehu, uruz, durisaz, ansuz, raido, kenaz, gebo, wunjo
Ósemka Hag - hagal, naudiz, isa, jera, iwaz, petro, algiz,sowelo
Ósemka Tyra – tiwaz, berkano, ehwaz, mannaz, laukaz, ingwaz, odala, dagaz
Runy dzielimy także na energetyczne i magnetyczne. Energetyczne (jak sama nazwa wskazuje) , dodają nam energii i siły, natomiast magnetyczne, wymagają od nas pewnego wysiłku i wykorzystania posiadanych zasobów energetycznych.
runy energetyczne: uruz, dariusaz, ansuz, raido, kenaz, hagal, naudiz, petro, berkano, ehwaz, odala, dagaz
runy magnetyczne: fehu, gebo, wunjo, isa, jera, iwaz, algiz, sowelo, tiwaz, mannaz, laukaz, ingwaz
Z dwudziestu czterech run, piętnaście przyjmuje tak pozycję prostą, jak i odwróconą.
O pozostałych dziewięciu mówi się , że są nieodwracalne . Jak się łatwo domyślić, są to te runy, które po odwróceniu wyglądają nadal tak samo. Są to: gebo, hagal, naudiz, isa, jera, iwaz, sowelo, ingwaz, dagaz. Są to równocześnie runy, które symbolizują dziewięć Światów runicznego Wszechświata przez które przechodzi święte drzewo Yggdrasill.

W mitologii nordyckiej tych dziewięć światów łączy Yggdrasil. Sa nimi:
Asgard (gebo), Alfheim (hagal) , Vanaheim (naudiz) , Niflheim (isa), Midgard (jera), Muspelheim (iwaz), Jotunheim (sowelo), Svartalfheim (ingwaz) i Hel (dagaz).

ALFABET
Z powodu, że na stronie nie można zamieszczać grafiki, musiałam wszystkie runy opisać. Starałam się też opisać ich wygląd, co było trudne,ale mam nadzieję, że choć w części mi się to udało.
Żadna runa nie ma zaokrągleń, brzuszki np. w b są w kształcie trójkątów. Minus w nawiasach oznaczacza, że kształt jest zbyt skomplikowany by go opisać.
fehu(wyglądem przypomina f z kreskami poprzecznymi skierowanymi nieznacznie w górę); (głoska która mu odpowiada- f)
uruz (troszkę n, ale minimalnie) (u)
durisaz (p w brzuszkiem w kształcie trójkąta w górnej połowie trzona) (th)
ansuz (f z kreskami poprzecznymi skierowanymi nieznacznie w dół (a)
raido (r) (r)
kenaz (znak większości) (k)
gebo ( X ) (g)
wunjo (p) (w)
hagal (H z kreską poziomą ukosną) (h)
naudiz (ł) (n)
isa ( I ) (i)
jera (-) ( j )
petro (-) (p)
iwaz (-) (ei)
algiz (pień z trzema gałeziami) (z)
sowelo ( S ) (s)
tiwaz (strzałka do góry) (t)
berkano (B) (b)
ehwaz (M) (e)
mannaz (-) (m)
laukaz (jeden w lustrzanym odbiciu) (l)
ingwaz (kwadrat postawiony na rogu) (ng)
odala (-) (o)
dagaz (-) (d)
wyrd (pień z trzema gałęziami wychodzącymi od jego dołu)

żródła: wiele stron www, podręcznik historii, czasopismo Fantastyka, głowa.

[/blok]

Autor: 57